सोलापूरचे क्रांतिवीर किसन सारडा, मल्लाप्पा धनशेट्टी, आणि कुरबान हुसेन हे भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यातील वीर स्वातंत्र्यसैनिक होते. ब्रिटिश राजवटीविरोधात त्यांनी दिलेल्या योगदानासाठी त्यांना अमर स्मरणात ठेवले जाते. त्यांच्या बलिदानाची कथा सोलापूरच्या स्वातंत्र्यलढ्यातील एक महत्त्वपूर्ण अध्याय आहे.
पार्श्वभूमी
1920 आणि 1930 च्या दशकात महात्मा गांधींनी सुरू केलेल्या असहकार आणि नागरी अवज्ञा चळवळींच्या प्रभावाखाली संपूर्ण देशात ब्रिटिश सत्तेविरुद्ध संघर्ष वाढला होता. याच काळात 1930 साली सोलापूरमध्येही असहकार चळवळीत उत्साहाने सहभागी होणाऱ्या नागरिकांनी ब्रिटिश सत्तेविरोधात उघड बंड पुकारले.
1930 मधील सोलापूर उठाव.
महात्मा गांधींनी 1930 साली दांडी यात्रा सुरू केली होती, ज्याला प्रतिसाद म्हणून देशभरात आंदोलनं झाली. सोलापूरमध्येही 7 मे 1930 रोजी महात्मा गांधींच्या अटकेच्या निषेधार्थ जनतेने मोठ्या प्रमाणावर आंदोलन केले. या आंदोलनात सोलापूर शहरातील नागरिकांनी ब्रिटिश राजवटीला विरोध केला आणि शहरावर काही काळासाठी नियंत्रण मिळवले. आंदोलन इतकं तीव्र होतं की ब्रिटिश अधिकारी सोलापूरमधून माघार घ्यायला भाग पाडले गेले.
ब्रिटीश सत्ता आणि शिक्षेची प्रक्रिया.
ब्रिटीश सत्तेला सोलापूरमधील उठाव अत्यंत धोकादायक वाटला आणि त्यांनी या उठावाला चिरडण्यासाठी कडक पावलं उचलली. उठावादरम्यान झालेल्या घटनांमध्ये तीन पोलिसांचा मृत्यू झाला, ज्यासाठी उठावात सहभागी असणाऱ्या प्रमुख नेत्यांना जबाबदार धरले गेले.
ब्रिटीश सत्तेने प्रत्यक्षात सहभागी असलेल्या नेत्यांच्या शोध घेतला आणि त्यात मल्लाप्पा धनशेट्टी, किसन सारडा, कुरबान हुसेन आणि जगन्नाथ शिंदे यांना अटक करण्यात आली. या चार स्वातंत्र्यसैनिकांवर पोलिसांच्या मृत्यूस कारणीभूत ठरल्याचा आरोप ठेवण्यात आला आणि त्यांच्यावर खटला चालवण्यात आला.
मृत्युदंडाची शिक्षा.
ब्रिटिश अधिकाऱ्यांनी खटला वेगाने चालवून या चारही स्वातंत्र्यसैनिकांना मृत्युदंडाची शिक्षा सुनावली. 12 जानेवारी 1931 रोजी, मल्लाप्पा धनशेट्टी, किसन सारडा आणि कुरबान हुसेन यांना फाशी देण्यात आली. चौथा आरोपी जगन्नाथ शिंदे याची मृत्युदंडाची शिक्षा वयाच्या कारणास्तव आजीवन कारावासात बदलली गेली. या तिघांच्या बलिदानामुळे सोलापूरचा स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या इतिहासात एक अमर अध्याय लिहिला गेला.
स्मरणोत्सव आणि वारसा.
सोलापूरच्या क्रांतिकारकांच्या या अमर बलिदानाची आजही आठवण सोलापूर आणि महाराष्ट्रातील जनतेला अभिमानाने आहे. सोलापूरमध्ये त्यांची स्मृती जपण्यासाठी अनेक स्मारके आणि सार्वजनिक कार्यक्रम होतात. त्यांच्या स्मृतिप्रित्यर्थ दरवर्षी 12 जानेवारीला सोलापूरमध्ये बलिदान दिन साजरा केला जातो.
किसन सारडा, मल्लाप्पा धनशेट्टी, आणि कुरबान हुसेन यांनी दिलेलं बलिदान भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याच्या इतिहासात कायम प्रेरणादायी आहे. त्यांचा वारसा आजही भारतीय नागरिकांना स्वातंत्र्य, बंधुभाव, आणि नीतिमत्ता यांचा आदर करण्याची प्रेरणा देतो
